KTO PODLEGA OBOWIĄZKOWI UBEZPIECZENIA?

Zgodnie z ustawą (o Ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Gwarancyjnych z dnia 22 maja 2003r. (Dz.U. nr 76, poz. 1152 z późn. zm.) każda osoba fizyczna zajmująca się działalnością rolniczą, posiadająca areał użytków rolnych przekraczający łącznie 1ha i opłacająca w części lub całości podatek rolny, ma obowiązek zawarcia ubezpieczeń obowiązkowych OC rolnika i budynków rolniczych. Obowiązek ten nie dotyczy firm zajmujących się działalnością rolniczą typu: Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne czy Spółdzielnie Kółek Rolniczych, spółek z o.o., spółek akcyjnych ani innego typu agrofirm.

 

POSIADANIE UBEZPIECZENIA - KORZYŚĆ CZY STRATA?

Z jednej strony ustawa mówi o obowiązku, z drugiej strony nikt nie egzekwuje tego prawa. Kary za brak polis obowiązkowych wedle ustawy powinny nakładać jednostki samorządowe. Tym zależy jednak na utrzymaniu swojego elektoratu, więc sankcji na nieubezpieczonych rolników nie nakładają. Rolnicy z kolei są zadowoleni, bo nie płacą składki. Warto się jednak zastanowić, kto tak naprawdę traci, a kto zyskuje w tym przypadku.

 

BRAK ZABEZPIECZENIA MAJĄTKU

w przypadku szkody może spowodować znaczne straty, czasem i całego dorobku rolnika. Ciągłe zmiany klimatyczne powodują wzrost częstotliwości występowania zdarzeń losowych takich jak powódź czy huragan. Każdy z nas pamięta katastrofalną powódź, która w lipcu 1997 roku nawiedziła Polskę południową i zachodnią. Nie każdy jednak wie, że w wielu przypadkach poszkodowani nie uzyskali pomocy adekwatnej do poniesionych strat. Te same jednostki samorządowe, które nie nakładają kar za brak ubezpieczenia, mają trudności z zapewnieniem pomocy finansowej ze swojego budżetu, wystarczającej aby zrekompensować w całości szkody spowodowane żywiołami. Takie możliwości mają natomiast firmy ubezpieczeniowe, które właśnie do tego są powołane. Na licznych spotkaniach z rolnikami i samorządami gminnymi staramy się wyjaśniać, dlaczego warto wydać 200 złotych rocznie na ubezpieczenie majątku i spać spokojnie. Jest to realna korzyść dla obu stron. Rolnik ubezpiecza majątek i w przypadku zdarzenia losowego ma gwarancję wypłaty odszkodowania (bo towarzystwa nie mogą odmówić wypłaty, jeżeli dana osoba zawarła ubezpieczenie obowiązkowe i opłaciła składkę), a gminy nie muszą się bać o niezaplanowane wydatki z budżetu na pomoc finansową dla poszkodowanych.

 

NA CZYM POLEGA OBOWIĄZEK?

Obowiązek zawarcia ubezpieczeń obowiązkowych powstaje w dniu objęcia gospodarstwa rolnego, co oznacza, że nowo zakupione gospodarstwo powinno być tego samego dnia ubezpieczone, chyba, że poprzedni właściciel posiadał ubezpieczenie obowiązkowe. Wówczas wszystkie prawa i obowiązki przechodzą na nowego właściciela. Fakt zmiany właściciela powinien być niezwłocznie zgłoszony w towarzystwie ubezpieczeniowym. Obowiązek poinformowania o tej zmianie ciąży na dotychczasowym właścicielu (sprzedającym gospodarstwo). Jeżeli nabywca chce zawrzeć umowę u innego ubezpieczyciela, wówczas w ciągu 30 dni od daty zakupu gospodarstwa musi wypowiedzieć umowę ubezpieczenia w formie pisemnej.

 

OBOWIĄZKIEM ROLNIKA

 jest wykupienie ubezpieczenia OC i budynków rolniczych.  Firma ubezpieczeniowa natomiast ponosi odpowiedzialność pokrycie strat w ubezpieczonym majątku spowodowanych zdarzeniami objętymi zakresem polisy. Polisa jest ważna 12 miesięcy

 

UMOWA UBEZPIECZENIA

z tytułu OC rolnika oraz budynków rolniczych jest zawierana na rok. Często towarzystwa rozkładają składki za ubezpieczenie na raty, jednak nie oznacza to, że umowa jest zawarta tylko na pół roku czy 3 miesiące, polisa jest ważna 12 miesięcy.

Jeżeli rolnik miał polisę obowiązkową, ale zapomniał przedłużyć ubezpieczenia na rok kolejny i nie wypowiedział umowy, w myśl ustawy takie ubezpieczenie uważa się za zawarte na rok kolejny. Działa to dokładnie tak, jak w przypadku ubezpieczenia OC komunikacyjnego.

 

WYPOWIEDZENIE UMOWY OBOWIĄZKOWEJ

W przypadku decyzji o zmianie towarzystwa ubezpieczeń rolnik powinien wypowiedzieć umowę ubezpieczenia w formie pisemnej najpóźniej dzień przed końcem okresu ubezpieczenia (załączamy druk wypowiedzenia). Na przykład: koniec ubezpieczenia przypada 31 grudnia 2009r., wypowiedzenie musi być złożone do 30 grudnia 2009r. w jednostce towarzystwa ubezpieczeń.

Właściciela gospodarstwa, który spóźni się z wypowiedzeniem a zawrze ubezpieczenie w nowym towarzystwie czeka niemiła niespodzianka, ponieważ będzie musiał zapłacić składkę dwa razy – w starym i nowym towarzystwie. Z uwagi na zapisy zawarte w ustawie ubezpieczyciele podchodzą do wypowiedzeń bardzo restrykcyjnie, dlatego   w przypadku składania wypowiedzenia osobiście lepiej jest poprosić o pisemne potwierdzenie przyjęcia zerwania umowy. W momencie, kiedy wysyłamy taki druk pocztą, warto to zrobić przynajmniej tydzień przed końcem okresu ubezpieczenia (może być miesiąc wcześniej), najlepiej listem poleconym lub za potwierdzeniem odbioru.

Każda osoba przed przedłużeniem ubezpieczenia na kolejny rok powinna porównać składki za ubezpieczenie, najlepiej kilka tygodni przed końcem ubezpieczenia, ponieważ    w razie decyzji o zmianie ubezpieczyciela, będzie miała czas na złożenie wypowiedzenia.

Nawet jeżeli dana osoba wypowie ubezpieczenie w starym towarzystwie a po porównaniu składek, stwierdzi, że jednak chciałaby kontynuować ubezpieczenie    w dotychczasowej firmie, może ubezpieczenie przedłużyć i ubezpieczyciel nie może mu odmówić. Trzeba jednak pamiętać, aby okresy ubezpieczenia zazębiały się, tzn. aby nie było dnia przerwy w okresie ubezpieczenia (np. okres ubezpieczenia do 31 grudnia 2009r., rolnik złożył wypowiedzenie do 30 grudnia, więc umowa wygasa 1 stycznia 2010r., dlatego ubezpieczenie musi być zawarte ponownie od 1 stycznia 2010r.), ponieważ w przypadku szkody z wypowiedzianej umowy, nie ma odpowiedzialności towarzystwa. Innymi słowy – ewentualne odszkodowanie nie zostanie wypłacone.

 

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA ROLNIKA

OC rolnika to ubezpieczenie, które nie dotyczy samego rolnika, ale osób trzecich mogących ponieść szkody z tytułu prowadzenia przez rolnika działalności. Trzeba tu pamiętać, że osobą trzecią nie są członkowie rodziny zamieszkujący i wspólnie prowadzący gospodarstwo, czy też pracownicy rolnika.

Odpowiedzialność cywilna rolnika polega na wypłacie odszkodowania w związku z wyrządzeniem szkody z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego. Szkody mogą powodować śmierć, rozstrój zdrowia bądź też utratę, zniszczenie lub uszkodzenie mienia osoby trzeciej. Krótko mówiąc - rolnik wykupuje OC po to, aby z własnej kieszeni nie musiał wypłacać pieniędzy za szkody wyrządzone osobom trzecim np. sąsiadowi, któremu zniszczy opryskami uprawy podczas zabiegów agrotechnicznych prowadzonych przy granicy pól.

OC rolnika obejmuje również pojazdy wolnobieżne w rozumieniu prawa o ruchu drogowym, czyli np. kombajny rolnicze, w związku z ruchem tych pojazdów i użytkowanych w związku z posiadaniem gospodarstwa. Rolnik nie musi na pojazdy wolnobieżne wykupywać dodatkowej polisy OC komunikacyjnego.

Maksymalna odpowiedzialność za szkody spowodowane z tytułu OC rolnika jest określona ustawą i jest wspólna dla wszystkich towarzystw. Sumy gwarancyjne za szkody spowodowane działalnością rolnika uległy od 11 grudnia 2009 roku zmianie i są nie niższe niż równowartość w złotych:

w przypadku szkód na osobie 2,5 mln euro (wcześniej  wynosiła 1,5 mln euro)

przypadku szkód na mieniu 500 tys. euro (wcześniej wynosiła 300 tys. euro)

Powyższe sumy gwarancyjne będą obowiązywać do 10 czerwca 2012 roku.

Podwyższenie sum gwarancyjnych jest spowodowane wzrostem ilości szkód oraz świadomości rolników. Ubezpieczenia oferowane przez towarzystwa są uzależnione od ilości posiadanych hektarów a czasem również od rodzaju prowadzonej działalności rolniczej. Oznacza to, że składka za ubezpieczenie może być większa w momencie zawierania ubezpieczenia, jeżeli  klient posiada np. pojazdy wolnobieżne. Zwiększa się wtedy ryzyko powstania szkody, bowiem OC rolnika pokrywa również szkody związane z ruchem tych pojazdów, nawet gdy taki pojazd wyjedzie na drogę publiczną.

 

KIEDY NIE DZIAŁA OC ROLNIKA?

Nie każdy posiadacz gospodarstwa wie, że OC rolnika nie działa w każdym przypadku. Jeżeli rolnik poza działalnością rolniczą prowadzi działalność agroturystyczną lub wykonuje usługi np. koszenia na cudzym polu, obowiązkowe OC rolnika nie działa. Wtedy rolnik powinien wykupić dodatkową dobrowolną polisę chroniącą jego odpowiedzialność cywilną związaną z tego typu usługami. Składka za takie OC nie jest duża, bo wynosi około 150 złotych rocznie przy sumie gwarancyjnej 50 000 złotych w przypadku usług na cudzym polu. Za działalność agroturystyczną płaci się kilkanaście złotych rocznie za jedno miejsce noclegowe.

OC rolnika nie działa również, gdy ubezpieczony pojedzie na wakacje np. za granicę i wyrządzi komuś szkodę. Innym przypadkiem jest sytuacja, gdy dziecko rolnika wyrządzi szkodę sąsiadowi podczas zabawy. Tutaj należy dokupić trzeci rodzaj ubezpieczenia OC - związanego z życiem prywatnym.

 

OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIE BUDYNKÓW

Prócz OC rolnika posiadacz gospodarstwa rolnego w myśl ustawy musi zawrzeć również umowę obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Budynkiem jest w tym przypadku obiekt budowlany o powierzchni powyżej 20m2, określony zgodnie z prawem budowlanym (Art. 3, pkt. 2 ustawy z 7 lipca 1994r. - Prawo Budowlane, Dz. U z 2000r. Nr 106, poz. 1126 z późn. zm.), będącym w posiadaniu rolnika. Budynek taki można nazwać budynkiem, kiedy ma fundamenty i jest pokryty dachem nie musi mieć jeszcze okien i drzwi (nie dotyczy budynków przeznaczonych do rozbiórki).

 

CZEGO NIE OBEJMUJE OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIE BUDYNKÓW?

Rolnicy nie zawsze wiedzą, że obowiązkowe ubezpieczenie budynków dotyczy tylko murów i instalacji związanych z budynkiem, powłok malarskich oraz tynków, ale nie dotyczy stałych elementów wyposażenia takich jak: armatura sanitarna, wbudowane szafy wnękowe, baterie słoneczne. Takie stałe elementy należy ubezpieczyć osobno w ramach ubezpieczenia dobrowolnego. Warto również pomyśleć o mieniu ruchomym znajdującym się we wnętrzu budynków tj. na przykład sprzęcie AGD, RTV, czy meblach, ponieważ za utratę lub zniszczenie tych przedmiotów nie dostaniemy odszkodowania z polisy obowiązkowej. Można je ubezpieczyć od zdarzeń losowych oraz kradzieży z włamaniem i rabunku na warunkach dobrowolnych.

Drugim istotnym faktem, o którym należy wiedzieć jest zakres zdarzeń losowych, od których chroni ubezpieczenie. Zakres ochrony gwarantowanej przepisami ustawy jest uboższy w stosunku do tego, jaki oferują nam ubezpieczenia dobrowolne. Polisa obowiązkowa nie zapewni nam ochrony przed ryzykami takimi jak: przepięcia, szkody wodociągowe, dym i sadza, upadek masztu, anteny, czy drzewa. Klient może się ubezpieczyć od tych zdarzeń wykupując polisę dobrowolną za dodatkową składką.

 

JAK USTALANA JEST WARTOŚĆ BUDYNKÓW?

Zgodnie z §70 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych wartości budynków muszą być ustalone wspólnie przez ubezpieczającego i towarzystwo ubezpieczeń, odrębnie dla każdego budynku. Suma ubezpieczenia musi odpowiadać wartości rzeczywistej (wartość nowa pomniejszona o stopień zużycia) lub nowej (w odniesieniu do budynków nowych, których stopień zużycia nie przekracza 10%).  Ubezpieczeniem nie są objęte budynki, których stan techniczny przekroczyły 100% normy zużycia (wg prawa budowlanego), które są przeznaczone do rozbiórki oraz które są namiotami lub tunelami foliowymi.

Ustalenie wartości budynku przysparza dużo trudności zarówno pośrednikom ubezpieczeniowym,  jak i klientom, ponieważ wpływają one na składkę ubezpieczeniową. Im większa suma ubezpieczenia, tym większa składka. W dalszym ciągu wielu rolników ma na polisach obowiązkowych przyjęte zaniżone sumy ubezpieczenia, wynikające z wartości sprzed okresu wzrostu cen nieruchomości. Niestety ubezpieczający nie zawsze zdają sobie sprawę z konsekwencji przyjęcia zaniżonych wartości budynków w przypadku szkody, nie rozumieją również zapisów ustawy, która narzuca na towarzystwa stosowania się do cenników szacowania wartości budynków.

 

PODSUMOWANIE

Przy wznawianiu ubezpieczenia należy przemyśleć, czy zawarcie samego ubezpieczenia obowiązkowego, czy to OC rolnika, czy to budynków będzie wystarczające. Gospodarstwo rolne to bowiem nie tylko mury, ale również to, co znajduje się w środku: maszyny, urządzenia, zwierzęta, prywatne rzeczy rolnika – to wszystko stanowi wartość, która w przypadku szkody zamienia się w stratę materialną. Należy również pomyśleć o działalności, którą prowadzimy. Czy ogranicza się ona do prowadzenia gospodarstwa, czy też obejmuje usługi, bo w takim wypadku OC rolnika powinno się rozszerzyć o dodatkowe ubezpieczenie dobrowolne.

Każda osoba fizyczna będąca w posiadaniu gospodarstwa rolnego ma obowiązek ubezpieczenia OC i budynków wchodzących w skład gospodarstwa. Nie każdy czuje potrzebę takiego ubezpieczenia, jednak należy zwrócić uwagę na konsekwencje braku polisy  w przypadku szkody. Ceną jest utrata lub uszkodzenie posiadanego mienia, która niejednokrotnie może spowodować trudności w funkcjonowaniu gospodarstwa przez długi czas.